بارها واژه‌های "پدافند عامل" و "پدافند غیرعامل" را شنید‌ه‌ایم اما به واقع تفاوت‌های ماهوی این دو نوع پدافند در چیست و آیا واقعا سرنوشت جنگ‌های آینده را فاکتوری به نام پدافند غیرعامل تعیین و مشخص خواهد کرد؛ کشورمان چه جایگاهی را در پدافند غیرعامل داراست؛ در این گزارش سعی داریم به این سؤالات پاسخ دهیم.
به گزارش خبرنگار دفاعی - امنیتی باشگاه خبرنگاران،علاقه به حیات و حفظ بقاء به طور غریزی در هر انسانی وجود دارد و در طول تاریخ، بشر برای دستیابی به ملزومات حیاتی خود از جمله غذا و انرژی، به گسترش و توسعه مراتع و زمینهای کشاورزی و معادن پرداخته یا به جهت دفع تجاوز دشمنان خود جنگ‌ها و منازعات بسیاری را پشت سر نهاده است.
سلاح‌هایی که جوامع بشری قبل از دوران صنعتی در جنگ‌ها بکار می‌بردند دست‌ساز و بسیار ساده بود و بین فرآیندهای دانش و فناوری و نوع سلاح‌هایی که جوامع بشری برای بهره‌گیری از آنها در جنگ ابداع و اختراع کرده‌اند، ارتباط نزدیکی وجود داشته است.
در دوران معاصر، این پیوستگی در اثر تحولات و پیشرفت‌های عظیم در فناوری رو به فزونی نهاد و پس از وقوع انقلاب صنعتی در قرن هجدهم در اروپا و توسعه بیشتر پژوهش و توسعه، پیشرفت‌های شگرفی در همه سطوح فناوری پدید آمد طوری که دوران کنونی به ویژه دو دهه اخیر را عصر انقلاب سوم فناوری یا دوران انقلاب در میکروالکترونیک نامیده‌اند. تحولات مذکور، فناوری تسلیحاتی را به شدت تحت تاثیر قرار داد به گونه‌ای که همه ابعاد و سطوح این فناوری بسیار پیچیده شد و طرح‌های نظامی نیز جنبه راهبردی یافته است.
پیشرفت سریع علوم و فناوری نظامی در زمینه تولید انواع سلاح‌های آفندی توسط کشورهای پیشرفته و توان همپائی سایر کشورها موجب شد تا بحث پدافند به ویژه دفاع غیر عامل توسط کشورهای پیشرفته مورد توجه جدی قرار گیرد. با توجه به اینکه سلاح‌های کنترل از راه دور و نوین جایگزینی برای بیشتر سلاح‌های سنتی شده‌اند و برای مثال با فشار یک دکمه از فواصل دور می‌توان جان هزاران انسان را مورد تهدید قرار داد توجه به امر پدافند، طبیعی جلوه می‌کند.
استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی همانند استفاده رژیم بعثی از سلاح‌هایی شیمیایی در طول 8 سال جنگ تحمیلی علیه جمهوری اسلامی و تجربه جنگ نفت، جنگ افغانستان، مناقشه یوگسلاوی و جنگ اخیر امریکا علیه عراق لزوم توجه به مقوله دفاع، خصوصا دفاع غیر عامل را مضاعف کرده است.
معنای لغوی پدافند: واژه(پد) به معنای دفاع، جلوگیری با محافظت و واژه(آفند) به معنای حمله، یورش، و تهاجم است.
پدافند در مفهوم کلی، دفع، خنثی کردن یا کاهش تاثیرات اقدامات آفندی دشمن و ممانعت از دستیابی به اهداف خودی است.
پدافند به دو بخش تقسیم میشود: پدافند عامل و پدافند غیرعامل
تعاریف پدافند عامل و غیرعامل:
پدافند عامل: پدافند عامل عبارت از رویارویی و مقابله مستقیم با دشمن و به کارگیری جنگ افزارهای مناسب موجود به منظور دفع حمله و خنثی کردن اقدامات آفندی دشمن است.
پدافند غیرعامل: پدافند غیرعامل به مجموعه اقداماتی اطلاق میشود که مستلزم به کارگیری جنگ افزار نبوده و با اجرای آن می‌توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری کرده یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد.
پدافند غیرعامل:
بخشی از خسارات و صدمات وارده از حملات هوایی موشکی، مربوط به اصابت بمب یا هر نوع پرتابه دیگر و ایجاد انفجار توسط آنها است که در لحظه وقوع رخ می‌دهد و اغلب موارد، خسارات و صدمات مربوط به پیامدهای این حملات از خسارت‌های ناشی از انفجار اولیه به مراتب بیشتر است اما با رعایت اصول پدافند غیرعامل و اجرای طرح‌های مربوط به آن می توان ضمن کاهش خسارات اولیه از بروز خسارات و صدمات بعدی جلوگیری نمود و تاثیر آنها را تا حد زیادی کاهش داد.
اصول اولیه پدافند غیرعامل: این اصول ساده و تقریباً ثابت بوده ولی کاربرد آن در موارد مختلف تفاوت داشته و در مواردی پیچیده و مشکل می‌شوند.
لزوم توجه به پدافند از منظر مقام معظم رهبری
-امروزه شما موظفید این نظام را حفظ کنید آن هم به شکل پیراسته، به شکل خالص، به شکل سالم، به همان شکلی که بشود آن را به امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) تحویل داد.
- دستاوردهای فرهنگی، اقتصادی، علمی و سیاسی اگر محافظت غیرنظامی(پدافند غیر عامل) نباشد، تمامی، در یک نصفه روز هدر می‌رود.
- پدافند غیر عامل به صورت شعله‌ای بلند شود.
لزوم توجه به پدافند از ابعاد مختلف
الف) بعد فرهنگی؛ اگر دشمن با تولید محتوا(کتاب، فیلم، عکس، سایت های اینترنتی و...) سعی کند اعتقادات مردم را نشانه بگیرد، نوعی آفند انجام داده که اتفاقا بسیار خطرناک بوده و مقوله براندازی و تهدید نرم نیز در همین راستا به کار گرفته میشود، بنابراین راهکارهای دفاع برای ایستادگی بیشتر مردم محکم در برابر این تهدید و شیوه مقابله با اثرگذاری آن به حداقل ممکن، نکته‌ای بسیار کلیدی است.
ب) بعد اقتصادی؛ کلیه شوک‌های هدفمند اقتصادی، توطئه‌های مالی و اقتصادی بین‌المللی، ارائه راهکارهای غلط اقتصادی و کلیه مدل‌های اقتصادی غربی که مستقیما به اقتصاد کشور ضربه می‌زند یا به شکل آشکار و نهان مردم را در عرصه اقتصادی متضرر می کند، آفند اقتصادی بوده که باید برای پدافند آن همیشه آماده و دارای طراحی و برنامه ریزی مشخص باشیم.
ج) بعد علمی؛ وابسته کردن دانشگاه‌ها به علوم غربی، دلسرد کردن اساتید و دانشجویان از تولید دانش و فن‌آوری بومی و اسلامی، همچنین مأیوس کردن جامعه علمی از آینده ای روشن، از جمله شیوه‌های حمله علمی دشمن به کشور است که ما باید برای مقابله با آن برنامه‌های متناسب و جامعی داشته باشیم.
د) بعد سیاسی؛ امنیت و اقتدار ملی و غرورآفرین ملت ایران، باورهای انقلابی مردم، حضور مردم در صحنه، ادبیات مثال‌زدنی مقاومت جوانان و آحاد ملت عزیز ایران، حضور فعال کشورمان در منطقه و مناسبات بین‌المللی، روحیه خودباوری و نشاط ملی و سایر سرمایه‌های سیاسی و اجتماعی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران از جمله مواردی است که دشمن همواره برای ضربه زدن به آن در حال برنامه‌ریزی است و ما باید در این زمینه، با هوشیاری از شیوه‌های مناسب برای مقابله با این توطئه‌ها استفاده کنیم.
ماهیت انقلاب اسلامی به گونه‌ای است که جهانخواران و استکبار جهانی را در مقابل حرکت خود قرار می‌دهد، چرا که نظام‌های سرمایه‌داری و لیبرال دموکراسی غربی، اساسا بر مبنای دستیابی و حفظ منافع نامشروع فردی و گروهی به وجود آمده‌اند.
صدها تفاوت ماهیتی نظام جمهوری اسلامی ایران با نظام‌های استکباری این واقعیت را گوشزد می کند که دشمن برای ضربه زدن به کشور از هیچ توطئه‌ای فروگذار نخواهد بود، بنابراین باید با رعایت فرهنگ اصیل و متعالی اسلامی- ایرانی و ظرفیت‌های متنوع آن، انقلاب اسلامی را بیش از پیش به جهانیان شناسانده و اجازه نداد که فرهنگ‌های منحرف و شبه فرهنگ‌ها مجال حضور در کشور را پیدا کنند.
اصول، روش‌ها و موضوعات اساسی در مبحث پدافند غیرعامل:
اقدامات پدافند غیرعامل شامل اختفاء، استتار، استحکامات، پوشش، پراکندگی، تفرقه و جابجایی، فریب، مکان‌یابی، اعلام خبر، قابلیت بقا، ماکت فریبنده، پدافند در مقابل حملات ویژه، سازه‌های امن و.. است.
1-اختفا
اختفا یا پنهان‌کاری به کلیه اقداماتی گفته میشود که مانع از قرار گرفتن تاسیسات و تجهیزات در دید مستقیم دشمن شده یا تشخیص تاسیسات، تجهیزات و آگاهی از انجام فعالیت‌های خاص را برای او غیر ممکن یا مشکل می‌کند.
روش های اختفا عبارتند از:
الف) استفاده مناسب از عوارض زمین و احداث تاسیسات در محلی که توسط دشمن به سهولت قابل تشخیص و رویت نباشد.
ب) عادی و غیر مهم جلوه دادن تاسیسات با جدول بندی، درختکاری و ...
ج) جداسازی منطقی تاسیسات صنعتی که به علت نوع فعالیت نمی توان آنها را به طور کلی دگرگون کرد، به نحوی که تاثیر زیادی بر نوع فعالیت‌ها نداشته باشد.
د) حذف نقاط حیاتی و حساس و مهم از روی نقشه‌هایی که به دلایلی باید در رسانه‌های گروهی منعکس شود.
هـ) نشان ندادن نمای خارجی تاسیسات حیاتی و حساس در رسانه‌های تصویری به‌خصوص در ارتباط با محیط اطراف و جاده‌ها
و) عدم درج آگهی در جراید به گونه‌ای که وقوع فعالیتی مهم در محدوده زمانی و در موقعیت جغرافیایی مورد استفاده قرار گیرد.
ز) ایجاد تاسیسات در اعماق زمین و یا دل کوه‌ها که به این ترتیب علاوه بر پنهان کردن آنها بحث استحکام کافی در مقابله با راکت، بمب و موشک را می‌توان مطرح کرد.
ح) جابه جایی: از آن جایی که تاسیسات صنعتی به صورت ثابت در یک نقطه مستقر میشود و انتظار و تغییرات و تحولات دفعی از آنها نمی‌رود. چنانچه جمع آوری و نصب مجدد گونه‌هایی از صنایع تا حد لازم سهولت داشته باشد می توان کالبد های مورد نیاز را از نوع سبک و انعطاف پذیر مانند چادر و یا سازه های سبک با قابلیت مونتاژ و دمونتاژ آن انتخاب و در مراحل زمانی مختلف محل آن را جابه جا کرد.
۲ - استتار
مفهوم کلی استتار هم رنگ و هم شکل کردن تاسیسات و تجهیزات با محیط اطراف است، استتار از موثرترین و متداول‌ترین روش‌های دفاعی غیرعامل در ارتش کلاسیک دنیا است.
در مبحث استتار دو نوع دید از طرف دشمن مدنظر است: ۱- دید هوایی ۲- دید زمینی
عوامل مربوط به اجرای استتار عبارتند از: رنگ، سایه، بافت، زمین، جنس، مصالح، حرارت و ....
انواع استتار
1- استتار نوری
2- استتار حرارتی
۳ -استتار راداری
۴ - استتار رادیویی (مثل ایجاد پارازیت یا ارسال فرامین کاذب) ۵ - استتار بصری
۶- استتار صوتی
۷- ضد الکترونیکی
۳ - استحکامات:
در بحث پدافند غیرعامل استحکامات به سازه‌های موقتی اطلاق میشود که با توجه به شرایط و امکانات و میزان اهمیت و آسیب‌پذیری نقاط حیاتی و حساس در محل‌های مناسب و اطراف تاسیسات ایجاد می‌شوند تا مانع اصابت مستقیم موشک بمب یا ترکش این مهمات به تاسیسات و یا تجهیزات شده و اثرات ترکش و انفجار را به طور نسبی خنثی کند. استحکامات به شکل زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
۱) خاکریز
چنانچه تجهیزات در فضای باز چیده شده و یا درون ساختمانی و با مقاومت مصالح معمولی قرار گرفته باشند با ایجاد خاکریز با ارتفاع و قطر مناسب می‌توان در مواردی مانع اصابت مستقیم بمب و موشک به تاسیسات و تجهیزات شده و در اکثر موارد مسیر ترکش و موج انفجار به طرف تاسیسات را سد کرد.
۲) کیسه شن
در صورتی که فضای لازم برای ایجاد خاکریز با شیب مناسب وجود نداشته باشد، با چیدن گونی‌های پر از شن و ماسه در چندین ردیف و روی هم می‌توان به نتایج مورد نظر برای حفظ تاسیسات دست یافت.
علاوه بر محصور کردن تاسیسات و تجهیزات می‌توان از کیسه شن به عنوان پوشش محافظتی نیز استفاده کرد(مثل: لوله‌های زمینی انتقال نفت...)
۳) دال بتنی، شبکه شن و یا استوانه بتنی
استفاده از این وسائل زمانی توصیه می شود که تداوم تهدید محتمل باشد.
۴) دیوار کشی
ایجاد دیوار احتیاج به بررسی کارشناسی داشته و قطر و ارتفاع آن با توجه به مقاومت مصالح به کار رفته باید محاسبه شود. دیوار کشی شامل آجر چینی، سنگ چینی، ایجاد بلوک‌هایی با سیمان مسلح و یا استفاده از بلوک‌های پیش ساخته بوده و بهتر است در قطعات مجزا و کنار هم صورت گیرد.
۴ - پوشش
ایجاد پوشش یک اقدام موقت است که با بالا رفتن شدت تهدید و احتمال حمله هوایی موشکی انجام شده و تا زمانی که احتمال حمله وجود دارد ادامه می یابد. با این عمل تاسیسات و تجهیزات یا مرکز فعالیت از دید خلبان یا حسگر نصب شده در سر بمب و موشک پنهان شده و هدف‌گیری و هدایت موشک و بمب‌های هدایت‌شونده از جمله بمب‌های لیزری میسر نشده و یا دقت آنها کاهش می‌یابد. پوشش می تواند توسط دود ، بخار آب(غلیظ) و یا با هوا کردن بادکنک و بالن ایجاد شود.
انواع پوشش:
ـ پوشش امنیتی: اقداماتی است که عمدتاً در مورد تاسیسات ثابت به کار گرفته میشود و فعالیت‌های مجازی یا غیر واقعی را برای دشمن تداعی می‌کند.
ـ پوشش فیزیکی: اصطلاحاً اقداماتی است که موقتاً به صورت فیزیکی مانع از تشخیص هدف میشود که از جمله این اقدامات می توان به ایجاد پرده دود یا بخار غلیظ اشاره کرد.
۵ - ایجاد سازه‌های امن و مقاوم‌سازی
طراحی و احداث تاسیسات حیاتی و حساس به گونه‌ای که به طور کلی در مقابل اصابت مستقیم بمب و موشک مقاوم باشند در خیلی از موارد اصولاً عملی نبوده و به صرفه و صلاح نبوده زیرا هزینه ایجاد و تاسیسات با چنین مشخصاتی ممکن است به مراتب بیش از کل تجهیزات مربوطه باشد.
در اکثر موارد صلاح بر این است که اجزا مستقل تاسیسات و تجهیزات که اصابت احتمالی بمب موشک موجب از کار افتادن تجهیزات و توقف فعالیت بخشی از مجموعه میشود اما خسارت جانبی زیادی به بار نمی آورد، تنها در مقابل موج انفجار و ترکش بمب موشک محافظت شوند ولی بخش‌هایی از مجموعه که صدمه دیدن آنها موجب از کار افتادن کل سیستم و وقفه کامل یا نسبی در انجام فعالیت میشود با مقاومت کافی اصابت بمب ساخته شوند.
چنانچه تاسیسات حیاتی و حساس که احتمالاً در فهرست هدف‌های دشمن قرار دارند فاقد مقاومت کافی در مقابل اصابت مستقیم بمب، موشک بوده و یا موج انفجار ناشی از اصابت، بمب موشک در نزدیکی تاسیسات را نتواند تحمل کند، می‌توان با اجرای طرح‌های خاص مهندسی، مقاومت بنای آنها را افزایش داده و احتمالاً به حد مطلوب رسانید.
۶ - پراکندگی
پراکندگی عناصر کالبدی یکی از مباحث مهم پدافند غیرعامل محسوب میشود که در کاهش خسارت ناشی از ایراد ضربه تخریبی دشمن بسیار موثر است و به عکس در صورتی که دشمن در مراحل تهاجمی خود پیش از شناسایی حضور و با بازشناسی به مرحله نشانه‌روی و اصابت دست یابد تمرکز عناصر کالبدی و حساس مجموعه مورد تهاجم موجب میشود عملیات تهاجمی با حجم کمتر و متمرکز، بیشترین تخریب را به جا بگذارد.
ایجاد مجتمع‌های عظیم صنعتی، تاسیسات بندری وسیع، نیروگاه بزرگ و غیره در کشور که ممکن است مورد حمله هوایی دشمن قرار گیرد به صلاح نیست.
در مورد مراکز موجود لازم است مطالعات کافی صورت گرفته و در صورت امکان طرح‌هایی جهت انتقال تدریجی آنها به نقاط مختلف کشور تهیه شود تا با رعایت اصول پراکندگی در محل‌های جدید مستقر شوند.
۷- تفرقه
منظور از تفرقه، جداسازی بخشی یا بخش‌هایی از تجهیزات، قطعات یدکی مواد و سایر وسائل و انتقال آنها به محلی غیر از محل استقرار دائمی و نجات آنها از تاثیر یک حمله هوایی موشکی احتمالی است که این امر نباید باعث توقف کامل فعالیت ها شود.
۸ - فریب و اختلال
به مجموعه اقداماتی که بتواند بازشناسی و توجه دشمن را از هدف‌های مورد نظر منحرف کرده و موجب گمراهی وی در تشخیص و هدف‌گیری شود، فریب و اختلال می‌گویند.
۹- دسترسی‌ها
دسترسی‌ها به معنی راه‌ها و فضاهای عبوری و ارتباطی است و در انواع و مقیاس‌های مختلف قابل طرح است. خطوط ارتباطی یک موضع به محیط بیرونی باید تابع ضوابطی باشد که خصوصیات تهدیدات منجر به اختلال یا حذف تردد شود.
۱۰- موانع
کلیه عواملی که نفوذ حضور دشمن را در محدوده مورد نظر مشکل کند، موانع نام دارند. انواع موانع عبارتند از:
الف) فاصله
یک اصل کلی آن است که هر چند فاصله سوژه از مبدا تهدید و تهاجم بیشتر باشد از ایمنی بیشتری برخوردار است، زیرا طی کردن فاصله با به‌کارگیری هر نوع شی تهاجمی اعم از موشکی، هوایی و زمینی، مستلزم برنامه‌ریزی دقیق‌تر و به کارگیری سلاح و تکنولوژی کارآمدتر و هزینه گزاف‌تر و در عین حال خطرپذیری بیشتر است.
ب) توپوگرافی
به معنی پستی و بلندی‌های زمین بوده و در صورت وجود ناهمواری در مسیر نقاط مورد نظر علاوه بر خود این ناهمواری‌ها باعث دشواری حرکت مهاجم به خصوص نیروی زمینی می‌شوند در عین حال امکاناتی را جهت به کارگیری تدافعی فراهم می‌کند.
ج) زیستگاه‌ها
در هر منطقه که توده‌ای از کالبد معماری و تجمع نیروی انسانی وجود داشته باشد، دلیل استحکامات متنوع و پیچیدگی کالبدی و سایر امکانات و از طرفی عدم شناخت دقیق دشمن از میزان و مکانیزم مقاومت‌های احتمالی همواره نوعی احتیاط و تردید به وجود می‌آورد که این امر خود به مثابه وجود قابلیت‌های پیشگیرانه است.
د) آب‌های سطحی
شامل نهرها، رودها، کانال‌ها، دریاچه‌ها و حوضچه‌های طبیعی، مصنوعی، تالاب‌ها و برکه‌های سطوح زیر کشت غرقابی مانند برنج و نیشکر است که استعداد مانع شدن را در مقابل هجمه‌های تصرف زمینی دارند.
ه) رمل‌ها
۱۱ - سیستم‌های ردیابی و اعلام خطر
بخشی از اقدامات پدافند غیرعامل و هوایی نظیر ایجاد پرده پوششی اقدامات درون‌سازمانی به منظور آماده کردن محیط جهت ترک فعالیت استفاده از جان‌پناه و پناهگاه‌ها و... اندکی قبل از وقوع حملات هوایی- موشکی صورت می‌پذیرد بنابراین کلیه افراد باید در سریع‌ترین زمان به نحوی از وقوع این حملات مطلع شوند.
مهم‌ترین اقدام برقراری سیستم اعلام خطر در نقاط حیاتی و حساس با تشکیل یک مرکز اعلام خطر و به کارگیری یک مسئول در هر زمان و استفاده از بلندگو، آژیر و خطر و... است.
12- آموزش و فرهنگ‌سازی:
مسئولین، تصمیم گیرندگان و کلیه افرادی که به نحوی در سیاست‌گذاری تهیه اجرای طرح‌های پدافندی غیرعامل سهیم هستند لازم است متناسب با نیاز، از آموزش‌های لازم برخوردار شوند. ارائه آموزش با تشکیل دوره‌های آموزشی مختلف، در مراکز آموزش نظامی و غیرنظامی میسر میشود.
13- پنگاهگاه‌ها و جان‌پناه:
پناهگاه:
به مکانی اطلاق میشود که در مقابل اثرات حملات هوایی- موشکی نسبت به ساختمان‌های معمولی یا فضای باز از امنیت بیشتری برخوردار باشد.
پناهگاه‌ها بهتر است در نزدیکی محل‌های تجمع افراد باشد و بهتر است در فاصله مناسب از تاسیسات و با استحکام مورد نظر جهت مقاومت در مقابل اصابت مستقیم بمب موشک و یا موج انفجار اتخاذ شود.پناهگاه‌ها باید مجهز به هواکش، سیستم تهویه طبیعی و یا مصنوعی، سیستم روشنایی و برق اضطراری، کمک‌های اولیه، آب و غذا، وسائل کنار زدن آوار و راه‌های ورود و خروجی متعدد به خارج از محوطه پناهگاه باشند.
جان‌پناه:
چنانچه ساختمان محل فعالیت دارای مقاومت کافی در مقابل موج انفجار و ترکش نبوده و تجهیزات و وسائل به کار رفته در تاسیسات خود خطر آفرین باشند یا در مواردی که تاسیسات خود هدف حمله هستند باید با شنیدن صدای آژیر به محل امن‌تر رفت.جان‌پناه می‌تواند یک سنگر بتنی سرپوشیده، سنگر معمولی با دیواره آجری یا خاکی باشد که افراد بتوانند با رفتن درون آن و نشستن روی پاهای خود یا روی سنگر در معرض اصابت ترکش قرار نگیرد.
14- پدافند در مقابل حملات ویژه (شیمیایی، میکروبی، هسته‌ای)
استفاده از سلاح‌های شیمیایی در محیط جنگ رایج است و در محیط های تاسیساتی کمتر کاربرد دارد.
اعلام خطر حمله شیمیایی یا حملات هوایی معمولاً متفاوت بوده و این اعلام خطر ممکن است قبل یا هم‌زمان با حمله صورت پذیرد که استفاده از ماسک در این شرایط بسیار مهم است.
در مورد حملات هسته‌ای: چنانچه افراد بدانند در صورت اطلاع از انفجار قریب الوقوع هسته‌ای با رفتن داخل یک سنگر و کشیدن یک پتوی مرطوب روی سر خود می توانند تا حد زیادی از آثار ناشی از ریزش اتمی مصون بمانند، قطعاً در مقابل یک حمله هسته‌ای به طور کامل تسلیم نخواهند شد و آموزش در این زمینه نقش موثری را ایفا می کند.
15- آمایش دفاعی
که شامل سازماندهی و چینش مناسب فضاها و تاسیسات برای دستیابی به اهداف استراتژیک و دفاعی صورت می‌گیرد و به مطالعات گسترده‌ای نیاز دارد.
16- سلاح‌شناسی:
یکی از مطالعات مهم در امور دفاعی و پدافندی، مطالعه بر روی توانایی‌های سلاح‌های متفاوت، میزان آسیب‌رسانی هر یک دسته‌بندی و روش‌های مقابله با آنها است.
17- مکان‌یابی
انتخاب مطلوب و بهینه یک محل با امکان تحقق آن فعالیت و داشتن شرایط مناسب برای توسعه آینده به گونه‌ای که علاوه بر عوامل عمومی اصول پدافند غیرعامل رعایت شود.
18- دفاع غیرنظامی
۱)مجموعه تمهیدات دفاع عامل و غیرعامل برای افراد و تاسیسات غیرنظامی
۲)مجموعه فعالیت‌هایی که می‌توان با انجام آن از بروز و استمرار سوانحی که جان و مال مردم را تهدید می‌کند جلوگیری کند و یا در صورت بروز، آثار ناشی از آن را کاهش داد
۳) کاهش خسارات مالی و صدمات جانی وارده بر غیرنظامیان در اثر حوادث طبیعی یا حوادث غیرطبیعی
19- استحکامات
ایجاد هرگونه حفاظی که در مقابل اصابت مستقیم بمب، راکت، موشک، توپخانه، خمپاره و یا ترکش آنها مقاومت کنند و مانع صدمه رسیدن به نفرات، تجهیزات یا تاسیسات شده و اثرات ترکش و موج انفجار را به طور نسبی خنثی کند.
20- مراکزحیاتی
مراکزی که دارای گستره فعالیت ملی بوده و وجود و استمرار فعالیت آنها برای کشور حیاتی است و آسیب یا تصرف آنها بوسیله دشمن باعث اختلال کلی در اداره امور کشور میشود. ▪ مراکز حساس
مراکزی که دارای گستره فعالیت منطقه ای بوده و وجود و استمرار فعالیت آنها برای مناطقی از کشور ضروری است و آسیب یا تصرف آنها به وسیله دشمن باعث بروز اختلال در بخشی از کشور میشود.
▪ مراکز مهم
مراکزی که دارای گستره فعالیت محلی بوده و وجود و استمرار فعالیت آنها برای بخشی از کشور دارای اهمیت است و آسیب یا تصرف آنها به وسیله دشمن باعث بروز اختلال در بخشی از کشور میشود.
21- تهدیدات:
به کارگیری پدافند غیرعامل در جهت مقابله با تهدیدات و کاهش خسارات ناشی از حملات هوایی، موشکی، زمینی و ... کشور مهاجم، موضوعی بنیادی و اساسی است که وسعت و گستره آن تقریباً تمامی مراکز حیاتی و آسیب پذیر نظامی، اقتصادی و ... کشور را در برگرفته و در حفظ امنیت ملی، استقلال سیاسی و اقتصادی و پیروزی در جنگ به نحو چشم گیری در راس امور است.
مدیریت پدافند غیرعامل در واقع به دنبال آن است که «ژن» دفاع را در درون ساختار جامعه‌ای که امکان مورد تهاجم واقع شدن در آن وجود دارد قرار دهد.
از طرفی هم بدون هیچ نوع شناختی از نحوه تهاجم دشمن و روش‌های ایراد خسارت نمی‌توان به راه‌حل مناسب برای پیشگیری از آن اندیشید بنابراین قدم اول دشمن‌شناسی(نحوه تهاجم دشمن) است.
هر مهاجمی برای رسیدن به هدف تهاجم خود که در وهله اول وارد آوردن خسارت به طرف مقابل است، ملزم به طی مراحلی است که در آن، بسته به نوع تهاجم (زمینی، هوایی، دریایی و ...) دارای ماهیتی متفاوت است.
مهاجم نیز برای انجام تهاجم خود یک سری مراحل و روش‌ها را دنبال می کند از جمله:
1- شناسایی
2- حضور
3- نشانه روی
4- ایراد خسارت
5- فرار
آنچه مسلم است وظیفه ما ایجاد خلل در هر یک از مراحل فوق است تا بتوان به هدف دفاع که همان به حداقل رساندن میزان خسارت دشمن به نیروهای و تاسیسات و تجهیزات خودی است رسید.
هر گاه تمهیدات دفاع عامل همراه با ملزومات دفاع غیرعامل به حد مطلوبی از کارآمدی برسد و یا بالاتر باشد خود به خود باعث از بین رفتن طمع دشمن و ناامیدی در تهاجم خواهد شد و یا در صورت حادث شدن تهاجم، دشمن را در دستیابی به اهدافش با مشکل جدی روبرو خواهد کرد.
کشوری که به مسائل نظامی، دفاعی، تهدیدات و فرصت‌ها نیاندیشد محکوم به نابودی است چرا که سایر حکومت‌ها به جای او خواهند اندیشید. این مسئله برای کشورمان به لحاظ قرارگیری در موقعیت استراتژیک جغرافیایی منابع طبیعی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
تصرف هر کشوری به طور ناگهانی یا به مرور صورت می‌گیرد، در حال حاضر با توجه به محاصره ایران توسط آمریکا یکی از روشهایی که می‌بایست بیشتر مورد توجه و تامل قرار گیرد، تهاجم نظامی به صورت غافلگیرانه است که جوابگوی اصلی آن «دفاع غیرعامل» است.
یکی از مشخصه‌های نبرد نوین که در دهه گذشته شاهد نمونه‌هایی از آن بودیم به کارگیری گسترده فناوری‌های نوین در آن است. مقابله با فن‌آوری‌های تهدید یا دستیابی به آنها بسیار پرهزینه، زمان بر و نیازمند ریسک بسیار بالا است.
در زمینه روند پیشرفت تجهیزات و تسلیحات در قرن بیست و یکم به نکات ذیل می‌توان اشاره کرد:
تکثیر سلاح های در جهت سیستم های با عوامل غیرانسانی است.
هواپیماهای بدون سرنشین طیف زیادی از فعالیت ها را انجام می‌دهند.
تفاوت پدافند عامل و پدافند غیر عامل در جنگ نرم:
عوارض و پیامدهای جنگ سخت در شکل تلفات جانی و مالی و از بین رفتن سرمایه‌های ملی قابل مشاهده است. برخلاف جنگ سخت، عوارض جنگ نرم عمدتا با چشم قابل مشاهده نیست. جنگ نرم روی باورهای عمومی هدف‌گذاری می‌کند. متاسفانه این عوارض حتی پس از فروکش کردن جنگ نرم در افکار عمومی باقی می‌ماند. در صورتی که توجهی جدی به این عوارض صورت نگیرد، ممکن است در آینده، زمینه‌ساز فتنه و یا جنگ نرم دیگری شود.
هم اکنون جنگ نرم به عنوان آلترنانیو واقعی جنگ‌های کلاسیک و نظامی مورد استفاده کشورها و دولت‌های متخاصم قرار می گیرد. نمونه اخیر جنگ نرم در کشورمان را می توان در سطحی گسترده در فتنه پس از انتخابات مشاهده کرد. این واقعه کلیه مولفه‌های یک جنگ تمام عیار را برای شکست دادن دشمن دارا است.
ماهواره‌ها، سایت‌های ضد اتقلابی، تحلیل‌های سیاسی هراس‌انگیز و قطعنامه‌ها ابزار جنگی دشمن به شمار می رود. پدافند عامل این ابزار نیز ماهواره‌ها، سایت‌ها و حتی بعضی امور فنی مانند ارسال پارازیت و مقابله با سایت‌های مخرب و دروغ پرداز است.
پدافند عامل مسئول اجرای عملیات بازدارنده بر ضدحملات دشمن است. روی پدافند عامل به سمت دشمن قرار دارد. در جنگ نرم دشمن با ابزارهایی مانند ماهواره‌ها، فضای مجازی، اعتصاب‌ها، شایعه‌سازی و امثال آن ضربت خود را وارد می کند.
پدافند عامل وظیفه دارد از اصابت هر یک از حملات به نیروهای خودی جلوگیری کرده یا عامل حمله کننده را نابود کند برای مثال ارسال پارازیت روی فرکانس شبکه‌های مخرب ماهواره، فیلتر کردن سایت‌های آسیب‌رسان یا مقابله با شورش‌ها و اعتصابات جهت‌دار دشمن از موارد پدافند عامل جنگ نرم است.
از مثال‌های پدافند عامل جنگ نرم در صدر اسلام می‌توان به تخریب مسجد ضرار توسط پیامبر گرامی اسلام(ص) و دستور خداوند متعال در قرآن اشاره کرد.
پدافند عامل قادر به دفع همه حملات نیست و در مواقعی که حملات دشمن به اهداف اصابت کند و ایجاد تلفات می کند، برای کاهش تلفات نیروهای غیر رزمی و حفاظت از افکار عمومی موضوعیت پیدا می کند.
اطلاع‌رسانی بموقع و درست به مردم و روشنگری خواص می‌تواند از میزان تاثیر بمباران فرهنگی و خبری دشمن در جنگ نرم جلوگیری کند. پدافند غیرعامل جنگ نرم به مسائلی می‌پردازد که موجب کاهش صدمات و شکاف‌ها در باور افراد جامعه در زمان جنگ و پس از آن است. این پدافند میزان تاثیر گذاری حملات نرم را کاهش داده و قدرت بازپروری افکار را در مدت کوتاهی پس از آن افزایش می‌دهد.
امید است شیوه‌های مذکور درخصوص تشریح ابعاد و گستره پدافند غیرعامل جمهوری اسلامی ایران مفید واقع شده و زمینهای برای ورود صاحب‌نظران و علاقمندان به مقوله حافظت غیرنظامی از کشور(پدافند غیرعامل) باشد.
=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
WWW.masafportal.COM
=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
